تحولات صحنه نبرد پس از پیروزى فاو و اقدامات نظامى دشمن که به طور گسترده و همه جانبه صورت گرفت، فرماندهان سپاه را با وضعیت جدیدى مواجه کرد. جنگ شهرها در سطح گسترده، حمله به مراکز اقتصادى، صنعتى و نفتى فشار فوق العاده اى را بر کشور وارد ساخت. به ویژه، کاهش بسیار زیاد قیمت نفت تا مرز ۵‎/۵ دلار در هر بشکه موجب تشدید این فشارها شد. همراه با این فشارها، تحرک جدید دشمن در عرصه زمینى که پس از اشغال اراضى کشور در آغاز جنگ، براى اولین بار صورت مى گرفت، جبهه خودى را تحت فشار قرار داده بود. در چنین شرایطى علاوه بر مقابله با حملات عراق به خط هاى پدافندى در طول مرز، آماده شدن براى حمله بزرگ بعدى، مسوولی
تلاش عراق برای تهیه و تولید سلاح‌های شیمیایی به موازات اقدام برای دستیابی به سلاح اتمی از دهه 1970 میلادی آغاز شد. ولی پس از تجاوز عراق به ایران، در روند جنگ، ابتدا این سلاح‌ها توسط عراق با هدف دفاعی و به صورت محدود در سال‌های 59 تا 61 به کار گرفته شد ولی از سال 62 تا پایان جنگ تولید و استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی با هدف دفاعی ـ تهاجمی به نحو چشمگیری افزایش یافت. چنانکه حملات شیمیایی عراق از 10 مورد حمله در سال آغاز جنگ به 45 مورد در سال 67 افزایش یافت. تلاش عراق برای تهیه و تولید سلاح‌های شیمیایی به موازات اقدام برای دستیابی به سلاح اتمی از دهه 1970 میلادی آغاز
پیروزى انقلاب اسلامى و سقوط شاه بناى استراتژى آمریکا در منطقه سوق الجیشى خلیج فارس، که بر دو ستون ایران شاهنشاهى و عربستان سعودى پى ریزى شده بود، فرو ریخت و این مساله، مناسبات میان دو کشور ایران و عراق را دستخوش تغییر و تحول کرد.به این ترتیب که موازنه نسبى قوا که تا پیش از انقلاب بین ایران و عراق حاکم بود، تغییر کرد و با پیدایش خلاء قدرت در منطقه، موج اسلام خواهى مى توانست ثبات مطلوب آمریکا در منطقه را مورد تهدید جدى قرار بدهد. در نتیجه، لازمه تامین منافع آمریکا و غرب، اعاده نظم پیشین در منطقه بود.طرح رویکرد آمریکا به رژیم عراق نیز تنها در چنین چارچوبى قابل درک است. البته کارتر و استراتژیست او
در نیمه ی دوم جنگ ایران و عراق، تاجری هلندی به نام «فرانس فان آنرات» هزاران تُن مواد اولیه برای تولید بمبهای شیمیایی (بویژه از نوع گاز خردل و اعصاب) برای رژیم عراق تهیه و ارسال کرد. چندی پس از اشغال عراق او با حمایت اداره ی اطلاعات و امنیت هلند از پناهگاه خود (عراق) خارج شد و از خانه ای امن در هلند سر درآورد. با اینکه فان آنرات امید داشت با افشای رابطه اش با اداره ی اطلاعات و امنیت هلند حاشیه ی امنی برای خود ایجاد کند، اما در عمل چنین نشد و او سرانجام در سال 2004 به اتهام مشارکت در نسل کشی سر از زندان درآورد. موضوع روابط امنیتی او نیز کم و بیش مسکوت مانددر آوریل 2007 دادگاه تجدیدنظ
این واقعیت که کمکهای تسلیحاتی و اطلاعاتی کشورهای عربی به عراق در جریان جنگ تحمیلی علیه ایران اگر از کمکهای نظامی کشورهای غربی و اروپایی بیشتر نبوده کمتر هم نبوده است، بر هیچ کس پوشیده نیست.بسیاری از کشورهای عربی با استفاده از برخی تعبیرها و تفسیرها از جمله اظهارنظر ملک حسین، شاه سابق اردن در سال 1980 میلادی که گفته بود، ”عراق کشور عربی و برادر ماست که نباید مورد هیچ‌گونه تهدید خارجی قرار گیرد و یا آسیبی از هر منبع که باشد به آن برسد“ و همچنین اعمال فشارهای سیاسی و نظامی از سوی آمریکا، سیل کمکهای نظامی‌شان را به عراق در طی هشت سال جنگ علیه ایران سرازیر می‌کردند.بی شک
حضور مقتدرانه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس از روز اول جنگ امکان کوچکترین حرکت را از نیروی دریایی دشمن سلب کرده بود. انجام عملیات مروارید از سوی رزمندگان ناوچه پیکان کافی بود تا صدام هیچگاه به خود اجازه ندهد در خلیج فارس دست به جنگ دریایی بزند. در این عملیات جسورانه ناوچه پیکان از نیروی دریایی ایران با حمله به عمق آبهای عراق و تصرف و انهدام دو سکوی مهم البکر و الامیه و به غنیمت گرفتن تمام تجهیزات موجود در آن اسکله‌ها و سرنگون کردن 13 هواپیمای جنگی و 4 فروند ناوچه و تعدادی از شناورهای جنگی عراق، درسی فراموش نشدنی به دشمنان ایران داد،  که تا همیشه تاریخ هیچ کس حتی
ابعاد تازه‌ای از همکاری‌های کشورهای اروپایی مدعی حقوق بشر و دموکراسی با صدام معدوم در خلال جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی ایران و در جنایات جنگی صدام علیه ملت ایران فاش شد.منابع عراقی که برای اولین‌بار ابعاد این ماجرا را فاش می‌سازند پرده از نکات تازه‌ای در این خصوص برمی‌دارند. به گزارش سایت ساجد به نقل از ایسنا، براساس این اسناد، پس از شکست کودتای نوژه در تابستان 1359 ، با اشاره ایالات متحده آمریکا و تشویق جیمی کارتر رییس‌جمهور وقت آمریکا چراغ سبز برای حمله صدام به ایران به دیکتاتور عراق نشان داده می‌شود. آمریکا و کشورهای غربی که براساس معادلات نظامی و
عراق در طول یکسال و هفت ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با کمک کشورهای دیگر ارتشی قوی از نظر کمی و کیفی در نیروی انسانی  و تسلیحات نظامی بنا نهاد. در این مدت تا شروع حمله گسترده در 31 شهریور 1359 با حملات کوچک بسیاری که علیه ایران انجام می دادند. به خیال خام خودشان ارزیابی توان قدرت ایران را هم به عمل می‌آوردند. از طرفی چون قرار بود جنگ حداکثر ظرف یک هفته تا ده روز با اشغال تهران و انهدام ایران یا تقسیم آن به پنج کشور کوچک و ضعیف به پایان برسد میزان زیادی اسلحه سبک و سنگین و نیروی انسانی متناسب با نقشه‌های شوم آماده  کرده بودند. قبل از انقلاب اسلامی رژیم شاه تمام اسلح
در مارس ۱۹۸۶ م. دبیرکل وقت سازمان ملل خاویر پرز دکوئیار به طور رسمى عراق را متهم به استفاده از سلاح هاى شیمیایى علیه ایران کرد. در این باره وى به گزارش ارائه شده به وسیله کارشناسان سازمان ملل که در فوریه همان سال براى بررسى موضوع سلاح هاى شیمیایى به ایران سفر کرده بودند، استناد کرد. دبیرکل به صراحت از رژیم عراق خواست به نقص مقررات بین المللى خاتمه دهد و گزارش بازرسان سازمان ملل تأکید داشت که رژیم عراق از سلاح هاى شیمیایى در جنگ علیه ایران استفاده کرده است. با این وجود رژیم عراق این موضوع را تکذیب مى کرد و متأسفانه سیاستگذاران غربى ترجیح مى دادند در این باره سکوت کنند. ولى وقتى که بدن مجروح و
بررسى آمارى کمک هاى غرب به عراق در طول جنگ تحمیلى علیه ایران، نشان از حمایت آشکار سیاسى و تسلیحاتى و همپیمانى امریکا و غرب با صدام دارد. جنگ ایران و عراق با مشخصه  طولانى ترین و پر هزینه ترین درگیرى نظامى در تاریخ معاصر منطقه خاورمیانه که دو قدرت جهانى و هم پیمانانشان در دوران جنگ سرد در حمایت از یک طرف جنگ اتفاق نظر داشتند و مهمتر از همه عدم حل و فصل نهایى آن با برقرارى صلح میان دو کشور ایران و عراق و بسیارى از مسایل دیگر، سبب شده است علت ، نحوه و نتایج جنگ تا سال هاى مدید همچنان مورد بحث و بررسى قرار گیرد. اما آن چه در این میان بسیار حایز اهمیت است، مساله  حضور نقش مستقیم و غیرمس
X